Mga Isyung Pangkapaligiran sa Daigdig

Thursday, January 1, 2009

MGA ISYUNG PANGKAPALIGIRAN NG DAIGDIG

CLIMATE CHANGE

• Lahat ng pangmatagalang pagbabago sa average weather ng isang lugar o ng mundo. Ang average weather ay maaaring binubuo ng average temperature, precipitation at wind patterns.
• Mga pagbabago sa normal na estado ng atmospera na tumatagal ng dekada hanggang milyong taon

Mga Salik sa Pagkakaroon ng Climate Change

Salik na Pangklima

• Glaciation – pagkakaroon ng mga glaciers, mga sensitibong tagasukat ng climate change; bigla-biglang lalamig, at iinit naman sa mga susunod na panahon
• Ocean Variability – interaksyon ng dagat at atmospera
• Memory of Climate – sanga-sanga ang mga epekto

Salik na Hindi Pangklima

• Pagkakaroon ng Greenhouse Effect dulot ng mga Greenhouse gases
• Plate Tectonics – sa mahabang panahon, binabago nito ang posisyon at hugis ng mga kontinente, karagatan, at nakagagawa o sumisira ng mga kabundukan na maaaring magbago ng klima
• Solar Variation – 99% ng enerhiyang init ay nanggagaling sa araw, na siyang nagtatakda ng init ng mundo at klima na maaaring mabuo rito
• Orbital Variation – ang pagbabago sa orbit ng mundo ay maaaring magdulot rin ng solar variation
• Volcanism – ang pagsabog ng mga bulkan ay nakakaepekto rin sa pagbabago ng klima, lalo na ang mga malalakas na pagsabog

Anthropogenic o Gawa ng Tao

• Fossil Fuels – ang pagsusunog ng fossil fuels bilang mapagkukuhanan ng enerhiya ay nakakadagdag sa dami ng Carbon Dioxide sa atmospera, isang greenhouse gas
• Aerosols – nakadudulot ito ng mga paglamig sa atmospera
• Cement Manufacture – nakakadagdag rin sa Carbon Dioxide sa atmospera
• Land Use – ang mga irigasyon, ang deforestation at agrikultura ay nakapagpapabago ng kapaligiran, kaya’t naaapektuhan rin ang klima

Global Warming

• Ang pagtaas ng average temperature sa atmospera at karagatan ng mundo simula noong ika-20 siglo
• Dahil sa pagtaas ng konsentrasyon ng Greenhouse gases sa atmospera
• Nagdudulot ito ng pagtaas ng lebel ng mga karagatan at pagbabago sa laki at pattern ng precipitation, at paglaki ng mga disyerto
• Nagdudulot din ito ng mga sukdulang panahon, pagbabago sa ani, pagbabago ng mga rutang pangkalakalan, pagkalusaw ng mga glacier, extinction ng mga nilalang at pagdami ng mga nagdadala ng sakit

Greenhouse Effect

• Pagbabago sa balance ng temperature ng mundo sa pagkakaroon ng atmospera na binubuo ng mga gas na humihigop at naglalabas ng infrared radiation
• Ang mga gas na ito ay nagpapainit sa atmospera sa pamamagitan ng paghigop ng thermal infrared radiation galling sa mukha ng daigdig, sa atmospera at sa mga ulap
• Ito naman ay muling ibinabalik sa lahat ng direksyon, kaya’t nakukulong ang init sa atmospera

DESERTIFICATION

• Degredasyon ng lupa sa mga arid (tuyo) at dry sub-humid na lugar, dulot ng mga tao at sa impluwensya ng pagbabago sa klima
• Nababago nito ang biodiversity at nawawalan ng taba ang lupa para sa pagtatanim

DEFORESTATION

• Ang pagbabago sa mga kagubatan tungo sa mga non-forested land, para gamitin sa pagpapastol, urbanisasyon, pangangahoy at maaring magresuta sa mga lupaing arid at wasteland
• Bunsod ng pagtatanggal ng mga puno ng mas malaking bilang kaysa sa pagtatanim, na nakapagpapababa sa kalidad ng habitat at biodiversity, mga kahoy, at maging ng buhay

Mga Sanhi

• Pagbabago sa klima
• Apoy (wildfire)
• Hurricanes
• Acid Rain
• Kagagawan ng tao (polusyon, ilegal na pangangahoy)

OZONE DEPLETION

• Naglalarawan sa mabagal at matatag na pagbaba, 4%, ng total volume ng ozone sa atmospera; at sa pagkakaroon ng ozone hole sa mga polo
• Nagaganap kapag sinisira ng chlorine at bromine mula sa chlorofluorocarbon ang ozone
• Ozone Layer – ang nagsisilbing panangga ng mundo sa mapaminsalang Ultra Violet Rays (UV) sa atmospera
• Ito ay nagdudulot ng skin cancer, pinsala sa halaman, at pagbaba ng populasyon ng mga plankton sa karagatan

POLLUTION

• Paglalagay ng mga contaminants sa kapaligiran (lupa, hangin, tubig) na nagdudulot ng pagkarupok, karamdaman, sakit at hirap sa mga sistemang pisikal o mga nilalang na nabubuhay sa kapaligirang iyon

Uri ng Polusyon

Polusyon sa Hangin

• Pagkakaroon ng mga kemikal, particulate matter, o biyolohikal na materyal na nagdudulot ng kapansanan sa mga nilalang, pinasala sa kapaligiran sa ating atmospera
  

Polusyon sa Tubig

• Kontaminasyon ng tubig gaya ng mga lawa, ilog, dagat at groundwater dulot ng kagagawan ng mga tao, at pumipinsala sa mga organismo at halamang nabubuhay at gumagamit ng tubig
  

Polusyon sa Lupa

• Degradasyon ng lupa dulot ng kagagawan ng tao at maling paggamit ng lupa, gaya ng pagtatapon ng mga urban at industrial na waste, pang-aabuso sa mga mineral, at maling paggamit ng lupa sa agrikultura, maging ang urbanisasyon at industriyalisasyon