Isang masinsin at makabuluhang pagbabalik-tanaw sa kasaysayan ng mundo - ang kasaysayan ng sangkatauhan tungo sa magandang kinabukasan.
Kasaysayan ng Mundo: Isang Pagbabalik-tanaw
" Life can be understood backwards, but it must be lived forward."
Sinasabi na ang tanging daan upang maunawaan ang kasalukuyan, para sa ikagaganda ng kinabukasan ay sa pamamagitan ng pagbabalik-tanaw sa nakaraan. Ang pagsilip sa mahaba at masalimuot na kasaysayan ng bawat nilalang sa daigdig na ito ang makapagpapaliwanag sa lahat ng pangyayaring dumadatal sa ating buhay dito sa mundo.
Tayo ay nasa yugto ng kasaysayan ng mundo na tinatawag na Makabagong Panahon, o Modern Age. Ngunit bago marating ng tao at ng mundo ang bahaging ito ng kanyang kasaysayan, marami ng mga pangyayari ang gumimbal sa mga elemento ng oras at panahon dito sa daigdig. Nagsimula ang lahat sa pagkakabuo ng daigdig, sa pamumuhay ng mga pre-historikong nilalang kasama ang ebolusyon ng tao, ang pag-unlad ng mga kabihasnan buhat sa mga kultural na paniniwala, sa pagyabong ng mga kaalaman, kultura at pamamaraang lalong nagpaunlad sa pamumuhay ng tao, ang pagpapalawak sa kanilang "daigdig" na ginagalawan, pagsinay ng kasakiman at pagkakaisa sa sangkatauhan, hanggang sa marating ang mundo sa labas ng Earth, at maabot ang kasalukuyang panahon. Sa mahigit 4.6 bilyong taong kasama ang mundo sa kalawakan, iba't iba nang pangyayari at kaganapan at humubog sa kasaysayan nitong planetang itinuturing ng sangkatauhan bilang pinakamahalaga.
Sa mga pangyayaring nagaganap ngayon sa daigdig, na hindi lubusang maintindihan ng mga tao dito sa mundo, maaaring ang tanging daan upang maunawaan ito ay sa pagbabalik sa nakaraan, sa kasaysayan ng mundo, at maaaring ito ang magbigay liwanag sa madilim na kasalukuyan tungo sa maliwanag na kinabukasan. Ang mga bagay-bagay na nangyari noon ang tanging magbibigay-ilaw sa mga bagay-bagay na nangyayari ngayon, at marahil sa nakaraan natin maapuhap ang daan tungo sa kaunlarang kasundo ng bawat nilalang dito sa daigdig.
Ngunit, kahit na nasa kasaysayan ang kasagutan, hindi tama na mabuhay na lamang tayo sa nakaraan. Anong saysay ng pagkakadalubhasa sa mga pangyayari 'noon' kung hindi naman magagamit upang maayos ang 'ngayon?' Tunay ngang mahalaga ang nakaraan, ngunit hindi dapat doon na lamang matigil ang kasaysayan, dapat ang bawat araw na dumaraan ay maging kasaysayan, ang mundo ay magpatuloy sa pag-ikot at ang tao kasama na ang lahat ng nilalang ay magpatuloy sa pag-unlad.
Tunay nga ang kasabihang ang buhay ay mauunawaan sa pamamagitan ng kasaysayan, ng nakaraan, ngunit dapat ay isabuhay sa direksyon ng hinaharap.
Kasaysayan ng Mundo: Isang Pagbabalik-tanaw
Kami, mga mag-aaral sa Pamantasan ng Regina Carmeli, ay lumikha ng Blog na ito bilang proyekto sa Araling Panlipunan III - Kasaysayan ng Mundo.
Layunin ng blog na ito na: 1. Makabuo ng pinagsama-samang aralin mula ng Unang Markahan hanggang sa Ikatlong Markahan ng panuruang taon sa Kasaysayan ng Mundo 2. Maihatid ang mga araling may kaugnayan sa pag-aaral ng Kasaysayan ng Mundo at iba pang bagay na may kinalaman dito. 3. Mabuksan ang isipan ng mga kabataan ukol sa Kasaysayan ng Mundo tungo sa isang magandang kinabukasan
Mahalagang matimo sa puso't isip ng bawat kabataan ang mga pangyayaring humubog sa kasaysayan ng tao at ng mundong kanilang ginagalawan, upang sila'y maging mga tunay at ganap na mamamayan ng mundong ito na lilikha ng bagong kasaysayan.
Mas lalo naming masusukat kung gaano kaepektibo ang blog na ito kung magbibigay kayo ng mga komento/suhestiyon. Maraming salamat!
Mga paniniwala at salaysay ukol sa pinagmulan ng kalawakan, ng ating daigdig, ng buhay at maging ng sangkatauhan ayon sa relihyon.
Maliban sa relihiyon, maari rin mangaling ang mga paliwanag sa pinagmulan sa mga pagsusuri ng siyentipiko at mga pagmumunimuning metapisikal
Creationism
isang sistema ng paniniwala na ang lahat ng mga bagay at materyak sa kalawakan ay nilikha ng isang diyos o ng isa o higit pang makapangyarihan at matalinong nilalang mula sa kalawakan
pamamaraang kahima-himala (supernatural), makadiyos (theistic), o maalamat (mythological)
Genesis (Jew), o sa Qur'an (Muslim)
Ayon sa Bibliya
nilikha ng Diyos na si Yahweh ang mundo sa loob ng 6 na magkakasunod na araw 1000 taon na ang nakalilipas
Unang Araw: Liwanag
Ikalawang Araw: Langit at Lupa
Ikatlong Araw: Bagay sa Kalawakan, butuin, buwan, atbp Ikaapat na Araw: Mga Halaman at Puno
Ikalimang Araw: Mga Hayop
Ikaanim na Araw: Tao
AYON SA MGA ALAMAT/ MITO
Creation Myth
paniniwala at salaysay ukol sa pinagmulan ng mga bagay-bagay alinsunod sa kultura ng isang grupo ng tao
Ang katagang ito ay hindi angkop at nakapagpapababa ng tingin sa mga kuwentong pinaniniwalaan ng karamihan dahil sa katagang mito o myth (hindi kapani-paniwala at hindi makatotohanan).
MGA PAG-AARAL UKOL SA PAGLIKHA AT KAGANAPAN SA DAIGDIG
1650
James Ussher
ang arsobispong Angelican ng Armagh sa Ireland na nagpahayag na ang paglikha ay naganap noong 4004 B.C.E. Ito ay batay sa kanyang pagtutuos ng numerolohiya sa lumang tipan (Old Testament) ng bibliya.
John Lightfoot
ang master ng St. Catherine’s Cllege sa Cambridge, England. Ayon sa kanya ang araw ng paglikha ay naganap noong ikasiyam ng umaga ng Oktubre 23.
Ussher - Lightfoot - ang daigdig ay nasa 6,000 taon pa lang
1800
Diluvial Theory - ang mga fossils ay walang iba kundi ang mga labi ng hayop na namatay sa The Great Flood
Catastrophe Theory - serye ng mga kalamidad na lumipol sa populasyon ng mga hayop at halaman sa daigdig, kaya't nagkaroon ng 27 paglikha; ayon kay George Cuvier
AYON SA AGHAM
MGA TEORYA TUNGKOL SA PINAGMULAN NG DAIGDIG
Ang Nebular Theory
Immanuel Kant (1755) at Pierre-Simon Laplace (1796)
a. isang napakalaking ulap ng mga gas sa kalawakan b. patuloy na umiikot dahil sa gravity c. nagsama-sama ang mga gas at dust para maging planeta
Nebula (ulap) - Solar System kasama ang Earth
Gas + Dust
nagpapaikot-ikot ang nebula
bumagal at lumamig
Planetisimal Theory
Planetisimal - asteroid sa pagitan ng Mars at Jupiter
Thomas Chamberlain at Forest Maulton, binago ni Harold Jeffreys
nagbanggaan ang dalawang malaking bituin
ang mga tipak ay tumilansik at nagpaikot-ikot sa kalawakan (mga gas)
tumigas , nabuo at naging planeta (condensation)
Big Bang Theory
Georges Lemaitre at Carl Wilhelm Wirtz
pinagmulan ng kalawakan (universe)
isang napakasiksik at napakainit na kalagayan (14 B years ago)
Griyego "geos" at "graphia" (deskripsyon ng mundo)
Mga Tinatalakay sa Heograpiya
anyong lupa
anyong tubig
likas at pampulitikang pagkakahati ng mga lupain
klima
produkto/ yamang likas
interaksyon ng tao
Tuon/ Tema
lokasyon
kalagayang pisikal
ugnayang tao-kapaligiran
paggalaw ng tao
rehiyon ng daigdig
ANG CONTINENTAL DRIFT THEORY
Continental Drift Theory
paggalaw/ pagkakaanod ng mga kontinente
Alfred Wegener
and mga kalupaan ay patuloy na gumagalaw
225 Million Years Ago Pangaea (lupa) Panthalassa (tubig) 135 Million Years Ago Laurasia Gondwanaland 65 Million Years Ago N. America, Eurasia, AustraliaS. America, Antarctica, Africa Present 7 Kontinente
ANG MGA KONTINENTE NG MUNDO
Asia
Africa
North America
South America
Antarctica
Europe
Australia at Oceania
MGA ANYONG LUPA AT ANYONG TUBIG NG MUNDO
Buksan ang mga powerpoint at idownload sa slideshare:
Lahat ng pangmatagalang pagbabago sa average weather ng isang lugar o ng mundo. Ang average weather ay maaaring binubuo ng average temperature, precipitation at wind patterns.
Mga pagbabago sa normal na estado ng atmospera na tumatagal ng dekada hanggang milyong taon
Mga Salik sa Pagkakaroon ng Climate Change
Salik na Pangklima
Glaciation – pagkakaroon ng mga glaciers, mga sensitibong tagasukat ng climate change; bigla-biglang lalamig, at iinit naman sa mga susunod na panahon
Ocean Variability – interaksyon ng dagat at atmospera
Memory of Climate – sanga-sanga ang mga epekto
Salik na Hindi Pangklima
Pagkakaroon ng Greenhouse Effect dulot ng mga Greenhouse gases
Plate Tectonics – sa mahabang panahon, binabago nito ang posisyon at hugis ng mga kontinente, karagatan, at nakagagawa o sumisira ng mga kabundukan na maaaring magbago ng klima
Solar Variation – 99% ng enerhiyang init ay nanggagaling sa araw, na siyang nagtatakda ng init ng mundo at klima na maaaring mabuo rito
Orbital Variation – ang pagbabago sa orbit ng mundo ay maaaring magdulot rin ng solar variation
Volcanism – ang pagsabog ng mga bulkan ay nakakaepekto rin sa pagbabago ng klima, lalo na ang mga malalakas na pagsabog
Anthropogenic o Gawa ng Tao
Fossil Fuels – ang pagsusunog ng fossil fuels bilang mapagkukuhanan ng enerhiya ay nakakadagdag sa dami ng Carbon Dioxide sa atmospera, isang greenhouse gas
Aerosols – nakadudulot ito ng mga paglamig sa atmospera
Cement Manufacture – nakakadagdag rin sa Carbon Dioxide sa atmospera
Land Use – ang mga irigasyon, ang deforestation at agrikultura ay nakapagpapabago ng kapaligiran, kaya’t naaapektuhan rin ang klima
Global Warming
Ang pagtaas ng average temperature sa atmospera at karagatan ng mundo simula noong ika-20 siglo
Dahil sa pagtaas ng konsentrasyon ng Greenhouse gases sa atmospera
Nagdudulot ito ng pagtaas ng lebel ng mga karagatan at pagbabago sa laki at pattern ng precipitation, at paglaki ng mga disyerto
Nagdudulot din ito ng mga sukdulang panahon, pagbabago sa ani, pagbabago ng mga rutang pangkalakalan, pagkalusaw ng mga glacier, extinction ng mga nilalang at pagdami ng mga nagdadala ng sakit
Greenhouse Effect
Pagbabago sa balance ng temperature ng mundo sa pagkakaroon ng atmospera na binubuo ng mga gas na humihigop at naglalabas ng infrared radiation
Ang mga gas na ito ay nagpapainit sa atmospera sa pamamagitan ng paghigop ng thermal infrared radiation galling sa mukha ng daigdig, sa atmospera at sa mga ulap
Ito naman ay muling ibinabalik sa lahat ng direksyon, kaya’t nakukulong ang init sa atmospera
DESERTIFICATION
Degredasyon ng lupa sa mga arid (tuyo) at dry sub-humid na lugar, dulot ng mga tao at sa impluwensya ng pagbabago sa klima
Nababago nito ang biodiversity at nawawalan ng taba ang lupa para sa pagtatanim
DEFORESTATION
Ang pagbabago sa mga kagubatan tungo sa mga non-forested land, para gamitin sa pagpapastol, urbanisasyon, pangangahoy at maaring magresuta sa mga lupaing arid at wasteland
Bunsod ng pagtatanggal ng mga puno ng mas malaking bilang kaysa sa pagtatanim, na nakapagpapababa sa kalidad ng habitat at biodiversity, mga kahoy, at maging ng buhay
Mga Sanhi
Pagbabago sa klima
Apoy (wildfire)
Hurricanes
Acid Rain
Kagagawan ng tao (polusyon, ilegal na pangangahoy)
OZONE DEPLETION
Naglalarawan sa mabagal at matatag na pagbaba, 4%, ng total volume ng ozone sa atmospera; at sa pagkakaroon ng ozone hole sa mga polo
Nagaganap kapag sinisira ng chlorine at bromine mula sa chlorofluorocarbon ang ozone
Ozone Layer – ang nagsisilbing panangga ng mundo sa mapaminsalang Ultra Violet Rays (UV) sa atmospera
Ito ay nagdudulot ng skin cancer, pinsala sa halaman, at pagbaba ng populasyon ng mga plankton sa karagatan
POLLUTION
Paglalagay ng mga contaminants sa kapaligiran (lupa, hangin, tubig) na nagdudulot ng pagkarupok, karamdaman, sakit at hirap sa mga sistemang pisikal o mga nilalang na nabubuhay sa kapaligirang iyon
Uri ng Polusyon
Polusyon sa Hangin
Pagkakaroon ng mga kemikal, particulate matter, o biyolohikal na materyal na nagdudulot ng kapansanan sa mga nilalang, pinasala sa kapaligiran sa ating atmospera
Polusyon sa Tubig
Kontaminasyon ng tubig gaya ng mga lawa, ilog, dagat at groundwater dulot ng kagagawan ng mga tao, at pumipinsala sa mga organismo at halamang nabubuhay at gumagamit ng tubig
Polusyon sa Lupa
Degradasyon ng lupa dulot ng kagagawan ng tao at maling paggamit ng lupa, gaya ng pagtatapon ng mga urban at industrial na waste, pang-aabuso sa mga mineral, at maling paggamit ng lupa sa agrikultura, maging ang urbanisasyon at industriyalisasyon
PRE-HISTORIKONG PANAHON NG KASAYSAYAN
MGA TEORYA TUNGKOL SA PINAGMULAN NG TAO
Natural selection = isang proseso kung saan nagtataglay ng katangian ang isang individual na ito ay nabubuhay at dumarami.
Ebolusyon = isang teoryang tumutukoy sa lahat ng uri ng nilalang ay nagmula sa iisang ugat o ninuno.
Raelism = iisang samahan na pinaniniwalaang ang pasimula ng buhay ay nagmula sa mga nilalang na mula sa ibang lugar.
Panspermia = na ang buhay ng mundo ay dala ng isang bulalakaw, mikrobyo at baktirya.
Mutation = permanenteng pagbabago at panloob na pagbabago.
TAON
SPECIES
4mil. - 2 mil. BP
Hominid
2.5 mbp - 1.5 mbp
Homo habilis
1.6 mil. – 200,000 taon
Homo erctus
900,000 – 60,000
Java man
500,000 – 300,000
Peking man
200,000 – 100,00
Homo sapiens
150,000 – 32,000
Neanderthal man
45,000 – 15,000
Cro-magnon
Pinagmulan ng Tao Ayon sa Agham
Ebolusyon Ape ==> Tao
1832 - 1836 HMS Beagle Expedition
South America
Galapagos Island
Dito niya natagpuan ang mga fossils, mga halaman, hayop at bato
Dito nabuo ang ebolusyon ng mga species
Nag karoon ng pagbabago sa pisikal na katangian ng isang species o grupo ng mga species dahil sa ibat ibang salik tulad ng kapligiran, adaptaion, mutation at panahon
Adaptation
Theory of AQUIRED CHARACTERISTICS
Pagbabago ng isang nilalang base sa estado ng kapaligiran.
PAG-AANGKOP= pag-akma ng tao sa bahaging kanyang tinitirhan na maaring mapagpabago ng kaunti sa pisikal na anyo
Main Types ng Adaptation
Color
Behavior
Function
Structural
Ito ay nagaganap ng matagal na panahon
Makiayon sa klima at topograpiya
Ang mga halaman at hayop na hindi kayang makiayon sa kapaligiran ay mamamatay at maglalaho.
Mutation
Panloob na pagbabago
Permanenteng pagbabago ng katangiang mana ng iasang species sa kanyang magulang
Nagaganap kapag nagkakaroon ng pagkakamali ng DNA.
Nagbabago ang katangian ng anak
Nababago ang itsura ng panahon ng replikasyon
Ang pakikiayon ng mga species sa kapaligiran ay isa sa maaaring magdudulot ng mutation.
Natural Selection
dulot ng kapaligiran
On the Origin of Species by Means of Natural Selection ni Charles Darwin (1859)
ang may pinaka-angkop na katangian ay nabubuhay, at ang walang kaaya-ayang katangian ay namamatay
likas na pagpili ng nilalang na mabubuhay
Survival of the Fittest
nagkakaroon ng kompetisyon ang mga nilalang
tautology
pakikipaglaban para mabuhay
Herbert Spencer (Principles of Biology, 1864)
ANG EBOLUSYON NG TAO
Ebolusyon
Isang mahabang proseso.
Ang teoryang ito ay nagsasaad ng buhay sa daigdig na nagmula sa isang simpleng selyula.
Ang lahat ng uri ng mga nilalang ngayon ay nagmula sa iisang ugat o ninuno.
Pag-unlad ng mga species mula sa kinagisnang kaanyuan patungo sa kasalukuyang estado
Hominid Homo Habilis Homo Erectus Java Man
Peking Man
Homo Sapiens Neanderthal Man
Cro-Magnon Man
Tabon Man
EBOLUSYONG KULTURAL NG TAO
Mga Yugto sa Pag-aaral ng Kasaysayan
Pre-Historiko
Mula 1,000,000 B.C.E – 5000 B.C.E.
Bago natutong magtala ng kasaysayan ng tao
Historiko
mula 5000 B.C.E. hanggang sa kasalukuyan
a.)Ancient/ Matandang panahon
mula 5000 B.C.E – 500 A.D.
b.)Medieval/ Gitnang panahon
mula 500 A.D. – 1, 500 A.D.
c.)Modern/ Kasaluyang panahon
1, 500 A.D. – to the present
Time Chart of the Earth and Its People
Pre-Historic Man
Java man ang peking man= 1,000,000 yrs. ago
Neanderthal man= 50,000 – 100,000 yrs. Ago
Cro – magnon= 20, 000 yrs. ago
World's Ages
Palaeolithic (Old Stone Age) = 50,000 – 100,000 to 10,000 yrs. Ago
John Lenard Ventura Zairramayca Adriano Sharmae Gonzales Joan Marie Corpuz Amiel Pineda Ma. Celerina Baltazar Angeli Mae Victoria Ma. Lerica Ina Morales Jonathan Cruz Jastine de Regla Charito Quetua Reimarck Armas
Sa pamamatnubay ni:
Bb. Madonna C. Roque Guro - Araling Panlipunan III - Kasaysayan ng Mundo
Ang Blog na ito ay iniakda ng Unang Pangkat mula sa III - Modesty na sina John Lenard Ventura, Zairramayca Adriano, Sharmae Gonzales, Joan Marie Corpuz, Amiel Pineda, Ma. Celerina Baltazar, Angeli Mae Victoria, Ma. Lerica Ina Morales, Jonathan Cruz, Jastine de Regla, Charito Quetua, Reimarck Armas sa pamamatnubay ng aming guro sa Araling Panlipunan III - Kasaysayan ng Mundo, Bb. Madonna C. Roque
